De nieuwe accijnszegel voor tabaksproducten

De nieuwe accijnszegel verschijnt op een historisch moment. Het is precies 100 jaar geleden dat de Tabakswet van 1921 werd aangenomen. Daarin werd de invoering van de eerste accijnszegels  (banderollen) voor tabaksproducten vermeld.

Voordat de wet tot stand kwam hanteerde men indirecte belastingen voor invoer, doorvoer en opslag van tabak. Het verbruik van tabak daarentegen was onbelast.

Het bijzondere van de tabaksaccijnszegel was dat in de consumentenprijs, behalve het belastingdeel, ook de kosten van de fabrikant waren verwerkt, zoals de verpakking. Het was een zegel voor het totale verbruiksklare product.

Voorgeschiedenis

De eerste Nederlandse accijnszegel (banderolle) voor tabaksproducten verscheen in 1922. Ontwerper was Otto van Tussenbroek, graficus, kunstschilder, tekenaar, fotograaf, en mozaïekmaker.

 

Het zegelbeeld geeft een geometrisch gevormd versieringsmotief weer, waarin twee of meermalen de Nederlandse leeuw is aangebracht en twee keer het woord Nederland voorkomt. Dit ontwerp heeft tot 1949 stand gehouden en werd gebruikt in onderscheidende kleuren op verpakkingen van sigaren, sigaretten, tabak en snuif.

 

1922

 

In 1949 besloten Nederland, België en Luxemburg een douaneverdrag te sluiten om een gezamenlijk ontwerp te gebruiken. Het resultaat was een banderolle waarbij het woord “Nederland” vervangen werd door de letters “BNL “ en de Belgische, Nederlandse en Luxemburgse leeuw op het lintzegel achter elkaar werden afgebeeld.

 

1949

Naast de lintzegels werden in 1959 de eerste sluitzegels uitgegeven met het BENELUX monogram. Ontwerper was Pieter Wetselaar, grafisch ontwerper en kalligraaf van Royal Joh. Enschedé. Zijn kalligrafische vaardigheid is te zien aan de sierlijke ineen vlechting van de letters BNL omringd door 4 tabaksbladeren en de omlijsting van de zegel. De drie leeuwen zijn minder opvallend aanwezig en verdrongen tot de achtergrond. Vlak voor de eeuwwisseling is er een zegel uitgebracht met een kleiner Benelux logo en waarschuwingsteksten. Daarna keerde het oude ontwerp weer terug doordat fabrikanten inmiddels verplicht waren waarschuwingsteksten op de verpakking zelf aan te brengen. De BENELUX sluitzegel is t/m 2020 uitgegeven.

  

In 2019 is i.v.m. de aanpassing van de Europese verpakkingseisen een kleiner formaat zegel noodzakelijk geworden. Nederland heeft toen haar eigen zegel met hetzelfde uiterlijk op een smaller formaat laten drukken. België en Luxemburg hebben een ander zegel uitgegeven.
Deze ontwikkeling was voor Nederland een reden het Benelux logo vaarwel te zeggen en zelf een accijnszegel te produceren met Nederlandse kenmerken.

Het tot stand komen van de nieuwe zegel

De eerste stap voor de Directie Douane was voor de komende contractperiode een keuze te maken tussen een papieren zegel of een digitaal zegel. Nadat de keuze was gevallen om verder te gaan met een papieren zegel is tevens besloten, in verband met mogelijke falsificaties, dat deze aan de laatste veiligheidstechnieken moest voldoen. Conform de Europese aanbestedingsregels werd vervolgens een vooronderzoek gedaan en werden meerdere partijen uitgenodigd en geselecteerd. De uiteindelijke keuze viel op Inge Madlé, veelzijdig grafisch ontwerper en graveur. Zij heeft haar sporen verdiend met haar (inter)nationale ontwerpen en gravures voor bankbiljetten en postzegels. Een commissie heeft uit de door haar aangeleverde conceptontwerpen het huidige ontwerp gekozen. In samenspraak met de Douane is gedurende het ontwikkelingsproces het gekozen ontwerp verder geoptimaliseerd.

 

2021 De nieuwe zegels voor de 3 productgroepen

De nieuwe zegel met een grootte van 2.0 x 4.4 cm heeft als thema “Nederland”.

In de zegel is o.a. de kaart van Nederland aanwezig, de Nederlandse Leeuw, de namen van de 12 provincies (verticaal aangebracht) en staan de letters NL zowel in de ondergrond als in de rand.

De letters NL - in het zo genaamde ‘blokmotief’- zijn geschakeld en staan aan beide zijden van de zegel. Zij staan symbool voor ‘grensbewaking en controle’. Tevens zijn er in de achtergrond kleine blokjes in een beveiligd patroon verwerkt. Deze blokjes visualiseren de transportbeweging van locatie naar locatie.

De kleuren groen en blauw staan symbool voor land en water en zijn samen kenmerkend voor Nederland. De locaties waar de zwarte opdruk geplaatst wordt zijn aangegeven door blauwe aanwijs driehoekjes in de buitenrand.

 

De accijnszegel is "gebombardeerd" tot veiligheidskenmerk voor de uitvoering van de regels die zijn vastgelegd in de Europese Tabaksproductenrichtlijn (TPD). De nieuwe zegel vervangt de oude accijnszegel op een tabaksproduct. Bij rooktabak is het gewicht vermeld, bij sigaretten het aantal, bij sigaren worden geen aanvullende gegevens vermeld.

 

De uitgifte van de zegels

Voor het drukken van de accijnszegels is een contract afgesloten met de firma Royal Joh. Enschedé uit Haarlem. Een betrouwbare firma met een goede reputatie en een grote staat van dienst op het gebied van het drukken van waardepapieren.

De nieuwe zegel is gedrukt met speciale inkten in offset en plaatdruktechniek.

Het drukken geschiedt altijd in vellen, die later door de afnemer zelf worden versneden.

Grote klanten bestellen in veelvoud vellen van 300 zegels op één vel, voor de kleinere klanten bestaat een regeling op basis van 288 zegels op één vel. In verband met de zekerheidseis mogen deze klanten ook gebruik maken van 144 zegels op één vel of 24 zegels op één vel.

Aantal/gewicht, soort, prijs en tariefcode zijn door de drukker op het vel reeds aangebracht. Het fabrikantnummer en eventueel serienummer mag de toestemminghouder (de fabrikant, importeur) zelf door de plaatselijke drukker erop laten zetten.

 

Vanaf 1 januari 2021 mogen verpakkingen met de nieuwe accijnszegel verkocht worden. Er is nog wel een overgangsregeling van kracht om de oude zegels op te kunnen gebruiken.

De Belasting Dienst vermeldt daarover het volgende:

Tabaksproducten met het oude accijnstarief mogen tot 1 juni worden verkocht aan detailhandelaren. De oude termijn van 1 maart wordt verlengd vanwege de coronacrisis.

Veel verkooppunten van tabaksproducten zijn gesloten vanwege de lockdown. Daardoor konden de fabrikanten en groothandelaren hun voorraad tabaksproducten met het oude accijnszegel niet aan hen kwijt en is er nog een voorraad aan rookwaar met het oude zegel. Normaal moeten de sigaren, shag en sigaretten met een verlopen zegel worden vernietigd. Maar dat brengt extra werk met zich mee en dat wil de Belastingdienst voorkomen, vandaar de verlenging met drie maanden. Aan de verkoopprijzen verandert niets. De tabaksproducten met een oud accijnszegel moeten ook na 1 juni worden verkocht voor de prijs die op dat zegel staat.

De VHK zegel

Er zijn tabaksproducten waarop geen accijnszegels zitten, omdat er geen belasting over hoeft te worden betaald.

Tabaksproducten die via Nederlandse belastingvrije winkels (taxfree) op luchthavens verkocht worden aan reizigers die naar landen buiten de EU reizen, zijn voorzien van een veiligheidszegel met de opdruk VHK (Veiligheid Kenmerk). Dat betekent dat het product veilig is geproduceerd en niet afkomstig is van illegale import.

Tabaksproducenten en importeurs moeten eerst bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport toestemming vragen om deze zegels te mogen gebruiken. Is de toestemming verleend en zijn ze met een zakelijk nummer geregistreerd, dan kunnen ze bij Royal Joh. Enschede, die de zegels drukt, een bestelling plaatsen. De zegels worden in vellen van 300 stuks geleverd. De zegel is even groot als de normale accijnszegel en dient op dezelfde plek van de accijnszegel te worden aangebracht.

Bij de verschijning van de nieuwe accijnszegel van 2021 is het VHK-zegel aangepast. De ondergrond is dezelfde als van de accijnszegel. De opdruk bestaat uit de letters VHK. Op voorstel van Inge Madlé is  hiervoor de kleur oranje gebruikt, eveneens kenmerkend voor “Nederland”.

Bronnen:

1. Correspondentie Belasting dienst Douane (2021)
2. Belasting & Douane Museum
3. Correspondentie Ontwerper Inge Madlé
4. Afbeeldingen uit privé-collectie

Fred Tijmstra i.s.m Belasting & Douane Museum – juni 2021

Banderollen

1922	Invoering banderol – ontwerper Otto van Tussenbroek. Lange en korte lintzegels voor sigaretten, sigaren, tabak. Blokzegels voor sigaren en tabak.
1924	Wet van 20 december 1924. Navorderingszegels voor sigaretten en gekorven tabak. Formaat 28x 21.5 mm – Ontwerper A. van der Vossen.
1925	Banderol overdruk van de serie uit 1922 met 3x3 groene verticale strepen voor tabak, 2x2 groene verticale strepen voor sigaretten.
1931	1 juni, aanvullingszegels voor sigaretten. Ontwerper A. van der Vossen beeldgrootte 18.5 x 59 mm – paars-rode ondergrond letters groen. Werd geheven boven de banderollenprijs.
1933	Wet 29 december 1933. Navorderingszegels voor sigaren en sigaretten. Formaat 28x 21.5 mm – Ontwerper A. van der Vossen.
1934	Banderol met 2x2 rode verticale strepen voor sigaren.
<1940	Afschaffing groot rechthoekig blokzegel voor tabak, sigaren.
1941	1 april 1941, invoering banderol met opcenten.
1943/44	Speciale banderol voor levering aan de Deutsche Wehrmacht met opschrift  “für Deutsche Wehrmacht Steuerfrei”
1943	Speciale banderol voor het Oostfront op pakjes Ukraïne .
1943/44	De noodbanderollen werden gedrukt omdat delen van Nederland onder bezet gebied vielen en daardoor onbereikbaar waren vanuit de afgifte uit Haarlem. Noodbanderollen VDE gedrukt in Eindhoven door Verenigde Drukkerijen Eindhoven, (voorheen drukkerij Vrijdag). Deze komen het meest voor. Noodbanderollen Friesland gedrukt in Leeuwarden, weinig gebruikt. Zeldzaam. Noodbanderollen Groningen gedrukt in Groningen. Alleen gebruikt door Niemeijer. Zeer zeldzaam.
1945	Banderollen voor de losse sigaar krijgen i.v.m. belasting 1 rode verticale opdruk. Korte looptijd.
1946	Speciale banderol met opdruk “Hulpactie Rode Kruis” met extra toeslag om geld in te zamelen voor de wederopbouw.
1949	Afschaffing opcenten op de banderol.
1949	Voor losse sigaren gemaakt van inlandse tabak komt een opdruk van 2 verticale rode strepen.
1949	Invoering BNL-banderol (lintzegel) door een douaneovereenkomst tussen België, Nederland en Luxemburg.
1950	Speciale opdruk “Steun Stichting 40-45” met een toeslag van 25 ct.
1950	In mei is een proef gedaan met een banderol met brailleschrift voor een blinde winkelier in Aalten. Het heeft geen vervolg gehad.
1951	Overdruk 80 cent in rood op bestaande sigaretten-banderollen.
1952	Overdruk 1 verticale blauwe streep op roodbruine en donkerbruine banderol i.v.m. belastingverlaging. Liep van 28 mei t/m 1 november 1952
1959	Invoering van het Benelux sluitzegel voor sigaretten, sigaren en tabak. Formaat 2.4 x 4.3 cm. Ontwerper Pieter Wetselaar.
1989	Waarschuwingsteksten per 1 januari verplicht op reclame. Gratis uitdelen van sigaretten bij evenementen verboden. Eerste teksten op de banderol – “Roken schaadt de gezondheid” – “Roken bedreigt de gezondheid”.
1994	Meerdere waarschuwingsteksten op de banderollen. Zoals “Brengt de gezondheid ernstige schade toe” – “Roken veroorzaakt kanker”.
2001	Guldenprijs en Europrijs samen op de banderol.
2002	Alleen europrijs op banderollen.
2003	Afschaffing pakjes van 5 en 10 sigaretten. Aantal sigaretten vermeld op de banderol moet i.v.m. Europese wetgeving 19 of meer zijn.
2008	Aantal sigaren niet meer op het sluitzegel vermeld.
2008	Invoering tariefcode voor sigaretten (shag)tabak en pijptabak
2012	Sluitzegels voor Pijptabak afgeschaft. Voor pijp - en shagtabak wordt 1 zegel gebruikt: “Rooktabak”
2012	Sluitzegels voor sigaren, sigaretten en tabak krijgen een uniforme grijsblauwe kleur.
2013	1 januari afschaffing van de belasting op pruim- en snuiftabak zodat deze sluitzegels vervallen. Reden: de administratie is duurder dan de inkomsten vanwege het geringe gebruik.
2013	Afschaffing van de lintzegels voor sigaren, sigaretten en tabak en de losse sigaar.
2014/15	De Europese Unie stelt de eis dat alle sigarettenpakjes tenminste twintig sigaretten bevatten.
2019	Door Europese regels wordt het formaat van de huidige sluitzegels smaller. Formaat 2.0 x 4.4 cm
2021 – heden	Door beëindiging van de Benelux douane-overeenkomst komt er een nieuw Nederlands sluitzegel, ontworpen door Inge Madlé. Formaat 2.0 x 4.4 cm